Payment card survey result

Views

Төлбөрийн картын санал асуулгын үр дүн

Өнөөдөр буюу 9 эхлэхийн өмнөх амралтын өдөр цахим бизнесийг банктай холбохоор ажиллаж буй ажлынхаа хэдэн залуусыг дуудан чөлөөт ярилцлага буюу brainstorming хийж, гар утас, төлбөрийн картын ирээдүйн бизнесээ ярилцлаа. Үүнээсээ гэнэт санаа аваад төлбөрийн картын талаарх санал асуулгаа блог дээрээсээ хартал хугацаа нь болоод санал авахаа больсон байгаа тул үр дүн болон өөрийн төсөөллөө та бүхэнтэй хуваалцахыг хүслээ. Блогоороо дамжуулан төлбөрийн картын бизнес эрхэлж буй Монголын арилжааны банкуудын эрэмбэ, зах зээлд эзлэх хувийг тандах гэж оролдлоо. Бараг 1 жил орчим блог дээрээ байлгаж нэг хүн олон сонголт хийж болох зарчмаар нийт 101 хүн саналаа өгчээ. Энэхүү үр дүнгээрх Монголд картын бизнесийг эзэгнэгч топ 5 банкуудыг эрэмбээр нь жагсаавал:

1. Худалдаа Хөгжлийн Банк (55%)
2. Хаан Банк (20%)
3. ХасБанк (16%)
4. Голомт Банк (15%)
5. Монгол Шуудан Банк (5%)

Би өөрөө ХХБ-нд ажиллаж байсан, одоо ХасБанкинд ажиллаж байгаа гэдэг утгаараа ихэвчлэн миний таньдаг, хуучин цуг ажилладаг, ажиллаж байгаа хүмүүс энэ үзүүлэлтэнд нөлөөлсөн нь дамжиггүй боловч ерөнхий чиг баримжаанаас нэг их хол зөрөхгүй гэж бодож байна. Өөрөөр хэлбэл эдгээр банкуудыг картын зах зээлд хамгийн идэвхтэй ажилладаг банкууд гэж хэлж болох нь байна. Энэ жагсаалтанд орж чадаагүй банкууд битгий гомдоорой. Энэ нь зөвхөн миний блогоор л орж санал өгсөн хүмүүсийн хариулт юм шүү.

Монгол улсын карт эзэмшигч нарын тоог 1 саяд хүргэх тухай мөрөөдлөө нилээд дээр бичиж байжээ. Үүнээс хойш бас ч гэж нилээд ажил эхэлсэн байна. Хамгийн том нь Монгол банкнаас удирдан “Төлбөр Тооцооны Үндэсний Зөвлөл” гэгчийг байгуулсан бөгөөд анхдугаар хуралдаанаа хийж “Стратеги баримт бичиг боловсруулах”, ”Хууль зүйн”, ”Хяналт ба зохицуулалт хариуцсан”, ”Мэдээллийн технологийн” гэсэн дөрвөн дэд ажлын хэсгүүд байгуулан бүх банкуудын төлөөллийг оруулан ажиллаж байна.

Арилжааны банкуудаас мэдээлэл цуглуулж нэгтгээд Монгол банкны гаргасан тайланд дурдсанаар бол 2007 оны эцэст идэвхтэй карт эзэмшигч нарын тоо 538.900 байсан бөгөөд жилийн өсөлтийн хувьд урд жилтэй нь харьцуулбал 36% гэж тооцвол 2008 он буюу энэ оны эцэст ойролцоогоор 800.000 руу нилээд дөхөх бололтой. Идэвхгүй картын тоог оруулбал энэ тоо 1 сая аль хэдийн хүрсэн байх. Идэвхгүй карт гэдэг нь сүүлийн 6 сарын дотор ямар нэгэн орлого, зарлагын гүйлгээ хийгдээгүй картыг хэлэх бөгөөд энэ нь банкны системд дунджаар 30 орчим хувь байх шиг байгаа юм. Эдгээр нь ихэвчлэн оюутны, үнэгүй, бэлэгний, “шахааны” картууд байх бий вий. Сайхан мэдээ гэвэл картын гүйлгээний тоо 2007 оны эцэст 4,1 саяд хүрч өмнөх оноосоо 86%-ийн супер өсөлт үзүүлсэн байна. Эдгээр гүйлгээнд ногдох мөнгөн дүн нь 660 тэрбумд хүрч мөн л 46%-ийн өндөр өсөлтийг үзүүлсэн байна. Ирэх оны эхээр 2008 оны мэдээлэл гарахад энэхүү тоонууд өссөн байх болно гэдэг би мөрийцөхөд ч бэлэн байна. Карт гаргагч банкны тоо 10 хэвээрээ байхгүй нэмэгдэнэ гэж бас бодож байна.

Гэвч хамгийн том асуудал энэ зах зээл дээр юу байна вэ гэхээр гол картын гүйлгээг боловсруулдаг, өөрийн гэсэн бие даасан системтэй банкууд нь хоорондоо холбогдож ажилладаггүй, ажиллахыг нэг их хүсдэггүйд байгаа юм. Түүнээсээ болж давхар хөрөнгө оруулалт хийх, зах зээл дээр тогтсон эрүүл үнэ, өртгийг хүчээр унагах, шударга бус өрсөлдөөн хийхийг оролдох зэрэг асуудлууд үүнээс эхтэй гэж бодном. Бидний энэ байдлыг хараад картын системээ Монголд зарсан Орос, Малайз, Канадын агаа, эгээ нар инээдээ барьж ядан сууж буй бөлгөө. Үүнийг нь мэдрээд, дээрээс нь харилцагч нараа бодоод банкууд бие биендээ харилцан ашигтай байж болох бүх шийдлүүдийг судлаад хэлэлцээд, ярилцаад явж байна. Үүнтэй уялдаад Mongolian Online Secured Transactions буюу МОСТ хэмээх хуулийн этгээд хүртэл байгуулагдан системийн архитектороо гаргаад хамтран ажиллах банкуудаа уриалаад явж буй. Огт юм хийгдээгүй биш, хийгдэж байгаа. Гол нь энэ олон банк, энэ зах зээлд оролцогч бүх талуудыг ашиг сонирхлыг дээд зэргээр нь хангасан шийдэл олж, бүгдээр нь хүлээн зөвшөөрүүлэх нь л гол хүнд ажил болж байна. Энэ нь яваандаа зөвхөн төлбөрийн карт ч бус мобайл банк, e-billing, интернэт банк зэрэг технологи дээр суурилсан банкны бүхий л бүтээгдэхүүн, сувгуудын цогц суурь болох юм. Энэ талаар бас нилээд дээр жижигхээн судалгааны ажил маягийн юм хийж байсныгаа Худалдаа Үйлдвэрлэлийн Дээд Сургуулиас зохион байгуулсан олон улсын эрдэм шинжилгээний хуралд илтгэл тавьж хэлэлцүүлээд амжсан гэж байгаа.

Проблем, асуудал их байгаа хэдий ч Монгол улс маань американ экспресс, JCB картуудыг ямар ч асуудалгүй төлбөрт хүлээн авч байна, чип карт гарчихсан, мөнгө гаргадагаас гадна хүлээн авдаг АТМ оруулаад ирчихсэн, интернэт протокол дээр суурилсан болон утасгүй ПОС терминалуудыг ашиглаад эхэлчихсэн, лоялти системийг ашиглаж байгаа буюу аль хэдийн co-brand буюу үйлчилгээний байгууллагуудтай хамтарсан картууд гаргаад эхэлчихсэн, бэлгийн карт, платинум карт, лэди карт гаргаад амжилт олчихсон, Visa international, Master card Worldwide-тай маш зузаан харилцаатай болчихсон, дэлхийн аль ч улсад Монголын банкуудын төлбөрийн картын гүйлгээ амжилттай хийгдэж буй, дотоодын төдийгүй дэлхийн томоохон дурын цахим хуудаснаас картаараа дамжуулан хүссэн бараа үйлчилгээгээ худалдан авч буй, тэр байтугай ХХБ, Хаан банкуудын картын систем хоорондоо амжилттай холбогдон ажиллаж байсан түүхүүд, ажиллаж байгаа процесууд хормын дотор миний нүдний өмнө зурайн өнгөрч байна.

Төлбөрийн карт хэрэглэгч эрхэм та хууль эрхзүйн орчин нь бүрэлдээгүй ч зоригтой хөрөнгө оруулалт хийж бүх эрсдлийг өөрсдөө хүлээн харилцагч нартаа дэлхийн түвшний үйлчилгээ үзүүлж буй бүх банкууддаа баярлалаа гэж хэлэх ёстойгоос гадна хоорондын шударга бөгөөд цэвэр өрсөлдөөнд улам бүр төгөлдөршиж буй картын бизнест тань амжилт хүсье гэж ерөөх ёстой бус уу? Аягүй л бол таны халаасанд нэг биш банкны нижгээд картууд байгаа даа.