Russia

Views

Миний мэдэх Орос Улс

Тэртээ 1989 онд аав, ахтайгаа “Зөвлөлт Холбоот Улс” улс руу аялж билээ. Одоо Зөвлөлт гэж бичээд утгыг нь ойлгох гэж хичээхэд хэцүү болсон байна шүү. Энэхүү аялалын үеэс л эхлэн оюутан болтлоо би өдрийн тэмдэглэл хөтөлж эхэлсэн юм билээ. Хэд хоногийн өмнө новшоо ухаж байгаад Орос руу явж байхдаа бичсэн “Оросын нэгэн вагоноор хэмээн эхэлж буй мангар бацаан”-ы бичсэн тэмдэглэлээ уншаад өөрийгөө ямар их өхөөрдөв өө. Ямар ч байсан Москва хүртэлх бүхий л точик, зогсоолыг нэг бүрчлэн жагсаан бичсэн байх. Одоо миний санаанд шууд орж байгаа зүйл бол зогсоол болгон дээр бабушка нарын зардаг цаасанд боолттой жимс, савтай напитокнууд. Бодсон чинь шууд арааны шүлс асгарч байна. Одоо зайлуул тэр эмээ нар байхгүй болсон ч энэ гоё ориг жимс, жүүснүүд нь байгаа болов уу? Дараагийн санаанаас огт гардаггүй зүйл нь Орос залуугийн ой мод мэт тэр их үстэй цээж. Ялаа цээжин дээр нь суугаад явж чадахгүй орооцолдож байгааг ажин хэвтэхдээ харь гаригийн хүн харсан юм шиг л байж билээ.

Тюмень хотод ахын минь сурдаг сургууль байх бөгөөд анх удаагаа спортын хувцас, хэрэглэлээр дагнасан их дэлгүүрээр орж, гудамжны шоу, барааны захаар зочилж өрнийн ертөнцийн зах зухаас харж аялал минь эхэлсэн. Монгол залуусын оюутны байр, Динамо багийн плакат дүүрэн бүхий хана, оюутны гуанз, чайка, жигули, лада машинууд, кукла шиг шав шар үс, цэв цэнхэр нүд бүхий хүмүүстэй дасах гэж дотроо хэсэг юм болж байж билээ.

Тэгээд Тюмениэс Владивосток орж тэндээсээ цахилгаан хурдан галт тэргээр Москва явсан гэнэ ээ. Энэ талаараа би яагаад ч санаж чаддаггүй. Хэт жаахан байсан уу, үгүй байх аа. Шөнө дунд намайг унтсан хооронд үүрээд явсан байх аав, ах хоёр. Хэхэ. Харин ёстой тэр үед Москва хот биднийг бороогоор угтаж авсаныг тодхон санаж байна. Яагаад гэвэл таксин дотор ах минь яг ингэж хэлээд намайг тэмдэглэл дээрээ ингэж бичээрэй гэж захиж байсан юм. Москвад хийсэн, үзсэн юмны тэмдэглэл маш товч. 20 жилийн өмнө бичиж байсан юмаа тэр чигээр нь буулгавал: “Москвад ирээд метро гэдэг хурдан галт тэргэнд суусан. Өөр цахилгаан шатаар явсан. Кремлийн ордон үзсэн. Зураг авахуулсан. Кремлийн ордны цагийг дуугарахыг үзсэн. Их дэлгүүртэн орсон. Ресторанд орсон. Өөр улс ардын аж ахуйн бүтээн байгуулалтын үзэсгэлэн үзсэн. Арбатын гудамжаар явсан. Зоо парк үзсэн. Телевизорийн цамхаг дээр гарсан. Кутузов үзсэн. Тэгээд Ленинград явсан” хэмээжээ. Одоо тэр Кутузов энэ тэр нь юу байсан юм, бүү мэд. Останкино дээр гарч бүр алтан зааланд нь орж хооллосон гэж байгаа. Хоол идэж байх хооронд заал нь тойрон эргэж хотыг харах боломжийг олгож байсан санаж байна.Тэр үед би загасны үнэр авч ерөөсөө чаддаггүй байсан ба нилээд тураад Монголд ирж билээ. Арбатын гудамжинд үнсэлдэж явж байгаа хосыг хараад ямар ч байсан “хэвийн бус” юм хийж байна гэхдээ болохгүй нь юу гэж хэмээн “хөндлөнгөөс дүгнэн“ алхаж байснаа харин санаж байна шүү гэж. Овоо муу гар шүү.

Москвагаас Ленинград руу харин онгоцоор явсанаа ёстой санадаг юм. Яагаад гэвэл тэр үед моторны хажууд нь сууж таарсан уу, яасан, нислэгийн туршид чих минь өвдөж дарсаар байгаад бууж билээ. Тэр онгоц нь Ту-154 гэдэг онгоц байсан гэж 20 жилийн өмнөх жижигхэн Ганзориг бичсэн байна. Аав, ахын найз Володя ах, Зина эгчийнд очсоноо их тод санадаг юм. Орос Улс мундаг байсан шүү. Тэр үед нь одооны биднээр бол орцондоо Домофон системтэй байсан юм даа. Муухай хар мууртай. Би тэрэнд нь дургүй гэж. Тэр нь тэгсэн нойлын өрөөндөө орж өөрөө биеэ засаад усаа татдаг амьтан байсан. Одооний зарим нэгэн хөдөөний гэхэд ч хаашаа юм, соёлгүй залуусаас хамаагүй дээр. Цагаан шөнө нь таараагүй үзэж чадаагүй буцсан. Түүчлэн Оросын хааны ордон үзэж, бас л анх удаагаа “Метеор-4 ингэдэг порхоодонд суусан” гэжээ. За тэр үед анх удаагаа шилтэй Пепси ундааг ууж амтанд нь орсон сон. Одоог хүртэл надад Кока коланаас Пепси кола нь хамаагүй илүү, гоё амттай санагддаг. Даанч энэ Номин Холдинг оруулж ирэхгүй бараагаа тасалсан байна лээ.

Ленинградаасаа буцаад Тюмень руу онгоцоор явсан. Гэхдээ билет нь олдохгүй нилээд юм болж байгаад авснаас гадна онгоцны буудал дээр аав, ах хоёр надаас нуугдаж, алга болж хүн айлгаж уйлуулж байсныг хальт санаад байгаа юм. Монголоос хамаг цайны хувцас, пионерийн гал улаан галстукаас авч яваад Оросоод ёстой шавайгаа ханатал өнгөт зураг даруулж байгаад ирсэн өдгөөг хүртэл зургийн цомогт минь байдаг юм.

Тюмениэс вагондоо суугаад Монголдоо ирж билээ. Шөнө унтаж байхад нэг эмээ л намайг тойроод эргэлдээд байх шиг санагдаад би нойрондоо дийлдээд огт анзааралгүй унтаж өгсөн. Өглөө бостол эмээ намайг ортой цуг дангинатал хүлчихсэн байж билээ. Би жаахан амьтан хоёр давхрын орон дээр унтсаныг сайхан сэтгэлтэй эмээ хараад орноосоо уначихна гээд хаанаасаа ч юм олс олоод уясан тухайгаа өглөө нь бидэнд хэлж билээ. Ах, аав хоёр “хүнд гарууд” намайг хаяад нам унтааский. Бодвол жаахан пиво энэ тэр уусан биз тэр үед. Би лав хүүхдээ ядаж нэг давхрын орон дээр нь тавьж байгаад уух байлаа гэж гээл үү.

Дарханд буухад ижий, дүү, ах, эгч нар тосоод л. Ижийдээ хайж хайж хөлд нь амар зөөлхөн буузан хоншоортой гутал авч очиж байснаа бас тодхон санаж байна. Би ч бөөн баатар вагоноос бууж байсан. Даанч тэр үед хэдхэн хүн вагоноос буугаад. Уул нь кинон дээр гардаг шиг “алалдана” гэж бодож байлаа. Ихэнх зорчигч нь Улаанбаатарт буудаг гэж тэр үед миний балчирхан ухаанд хэрхэн буух билээ.

Тэрхүү үеэс эхлэн Орос, Монгол, Хятад гурвын дунд цөм эргэдэг наймааны алтан үе эхэлсэн юм шиг байгаа юм. Би уул нь нилээд юм үзсэн боловч балчирхан ухаан нь шингээж чадалгүй өдийг хүрээд ихэнх дурсамжаа мартсан байна. Одооны Орос орныг Дэлхийн баавгайтай би зүйрлэн харж байна. Бас мафиараа их алдартай болсон гэж байгаа. Шилжилтийн үеийг хүндхэн туулсан том гүрнийг хэлэх үү харилцааны соёл бас болоогүй л байна лээ. Ноднин жил Герман явахдаа Москвагийн онгоцны буудал дээр сувенир авах гэж дэлгүүрээр нь хэсэж байгаад муухай ааштай Орос авгайд хэмх загнуулж билээ. Өөдөөс нь хэрэлдэх гээд Орос үг, өгүүлбэр толгойд орж ирдэггүй, хэлгүй Каролиа царайлж нүдээрээ хэрэлдэж байгаад гарч билээ. Дараа нь өө нээрээ “чорт бабири” гэдэг байж гэж санасан гэж байгаа. Уул нь арван жилд байхдаа Радуга 1-7 хүртэл долоон жил Орос хэл үзэж, ангидаа номер нэг нь байж, Оросоор зохион бичлэг энэ тэрийг сараачдаг байлаа шүү дээ. Зуны амралтаараа хөдөө хамаатаныдаа очоод приставкаар гаргадаг орос орчуулгатай видео киног байшин дүүрэн сууж үзэх хүмүүст орчуулж өгдөг байлаа цаг сайхан байхад. Хэрэглээ нь байхгүй болохоор ямар ч эрдэм алга болох юм даа. Эргэж Орос хэлээ сэргээх юмсан, дахиад нэг орчин үеийн Орос оронд тухтай зочлохсон.