Sony

Views

Сони корпорацийн захирлуудын зөвлөлийн дарга, ерөнхийлөгч болон гүйцэтгэх захирлаар ажиллаж байсан Nobuyuki Idei хэмээх алдарт Япон эрхэмтэй уулзах завшаан тохиов. Ахимаг насны жинхэнэ уламжлалт Япон эр байх агаад дэлхийн алдартай компанийг удирдаж байсан гэсэн шиг нилээд “баавар”-тай, их зантайдуу, зарим хүн бол бүдүүлэг гэж хэлж болохоор зан авиртай нэгэн санагдав. Профессорууд ээлж дарааллан асуулт асууж Сонигийн талаар өөрсдийн саналаа (эерэг биш санал, дүгнэлтүүд) хэлэхэд “та буруу бодож байна” гэж царай нь хүрлийн хариулах бөгөөд зарим профессорууд тоо баримт, статистик дурдаж хэлсэнээ баталгаажуулах үед “So what?” буюу тэгээд юу гэж хэмээн “том босс” царайлах аж. Энэ зэргийн хүнд тийм зэргийн зиндаа байлгүй л яахав гэж тухайн үед бодсон ч уулзалтын дараа үнэхээр тийм мундаг хүн мөн үү, манай бизнесийн сургууль дээр ирж ингэж “томрох” ямба нь юу билээ хэмээн бодонгоо хэдэн Япончуудыгаа чихдэж асуулт асууж гарав. Түүнчлэн аз болоход санхүүгийн тэнхимийн профессор маань уг уулзалтанд байсан тул өнөөдрийн хичээлээр мань эрийг Сонид боссоор томилогдож очсоноос эхлэн халагдах хүртэлх үеийн хувьцааны үнийн хэлбэлзэл болон мань эрийн уулзалтан дээр хэлсэн гол өгүүлбэрүүд дээр анализ хийж хэдүүлээ анги дээрээ тухтай ярилцав. Мань эрийг том албан тушаал авснаас удалгүй Сонигийн хувьцааны ханш сансрын хурдаар өссөн байдаг юм байна. Гэхдээ үүнд мань эр шууд нөлөөлсөн үү гэвэл бас хэцүү. Учир нь яг тэр үед интернэт бүүм таарсан байх юм билээ. Түүнээс гадна мань эрийн эрхэм зорилго, алсын дараа, ялангуяа Playstation зэрэг шинэ бизнесийн төрлүүд мэдээж уг компанийн өсөлтөнд нөлөөлсөн байж таараа. Гэхдээ ямар хэмжээгээр гэдэг нь асуудал. Викидэж үзэхэд мань эрийг Business Week сэтгүүл 2005 оны дэлхийн хамгийн муу менежерээр шалгаруулсан байх юм. Гэнэт хурдтай өссөн хувьцааны үнэ мөн л гэнэт хурдтай унаж мань эр удирдлага атгаж байсан сүүлийн жилүүдэд Сонигийн захирлуудын зөвлөлийн нилээд дарамтан доор байж байгаад арга буюу албан тушаалаа өгсөн бололтой юм. Магадгүй энэ нь бидэнтэй уулзахдаа жаахан ааш муутай байсан нэг шалтгаан байж болох л юм. Ямартай ч Акио Морито гуай бараг 30 жилийн өмнө нисдэг тэргээрээ манай сургуулийн кампус дээр ирж байснаас хойшхи Сонигийн дараагийн төлөөллийн хамгийн нөлөө бүхий зочноор ноён Идэи зүй ёсоор тооцогдоно.

Мань эрийн яриаг ерөнхийд нь даяарчлал ба манлайлал гэсэн хоёр том сэдэвт багтаан ойлгож болохоор байв. Васедагийн их сургуулийг төгсөөд анх Сонид жирийн албан хаагчаар ажилд орж уг корпорацийн хамгийн өндөр албан тушаалд хүрсэн бахархалтай нэгэн. Ажиллах хугацаандаа Сонид гурван удаа халагдах өргөдлөө өгч байсан боловч тэр тоолонд нь цалинг нь өсгөн, албан тушаалыг нь ахиулж байсан гэдэг. Сони шиг гэр бүлийн хаалттай компанид мань эр анхны хөндлөнгийн этгээд болж гүйцэтгэх удирдлагад нь орж байсан түүхтэй юм байна. Өөрөө албан тушаалаа өгөхөөсөө өмнө америк хүнийг албаар “балиашиглан” гүйцэтгэх захирлаар үлдээсэн юм билээ. Учрыг ухвал даяарчлал, Япон соёл, манлайлал гээд нилээд том сэдвүүд өөрийн эрхгүй хөндөгдөж байна билээ. Мань эрийн үед Сонид гадаад ажилчдын хувь эрс нэмэгдсэн гэж яригддаг агаад өдгөө Сонигийн нийт ажилчдын 2/3-ийг л Япончууд эзэлж байна. Дэлхийн зах зээлд эрчимтэй түрж орсон үе нь Сони корпораци 1980-аад оны дундуур Columbia Pictures-ийг тухайн үедээ 3,4 тэрбум доллараар худалдан авсан үе гэж хэлж болно. Энэхүү үйлдэл нь америкууд, холливүүдийг тухайн үед нилээд сандаргаж байсан агаад ямар сайндаа Newsweek сэтгүүл 1989 оны 10-р сарын дугаараа Эрх Чөлөөний Хөшөө буюу The Statue of Liberty-ийн хатагтайд кимоно өмсүүлсэн зурагтайгаар “Japan invades Hollywood” гэсэн гарчиг бүхий нүүр хуудастай хэвлэгдэж байсныг ноён Идэигээс өөрөөс нь үзэв. Чухам энэ үеэс эхлэн Сони өрнийн ба дорны соёлын том зөрчилдөөнд хутгалдан орсон гэдэг. Дорнын соёл, тэр дундаа Япон бизнесийн соёл, уламжлалыг та бүхэн надаар хэлүүлэлтгүй мэдэж байгаа байх. Ялангуяа 1980 оны Япончууд гээд төсөөлөөд үзээрэй. Гэтэл эдгээртэй цуг АНУ-ийн зүүн болон баруун эрэгт дуу хөгжим болон сүүдэр шийний бизнес хийдэг янкинууд нэг дээвэр дор ажиллаж эхэлсэн нь асар том соёлын ялгааг үүсгэж, Сониг глобаль компани болох эхлэлийг нь тавьжээ. Энэхүү соёлын ялгаанаас гадна тухайн үед Сони шиг зөвхөн hardware үйлдвэрлэдэг байсан компани нэмээд цоо шинээр энтертайнмент бизнес руу орсон нь корпорацийн соёл, стратеги, бодлогыг тэр чигээр нь өөрчлөх шахсан юм гэнэ.

Энэ хурц зөрчилдөөн дунд Сони хэрхэн амьд үлдсэн нь маш сонирхолтой байв. Сонид удирдлагын гурвалжин гэсэн ойлголт байх агаад уг гурвалжингийн дээд үзүүр нь CEO буюу vision, зүүн доод үзүүр нь COO буюу operational excellence, баруун доод үзүүрээ CFO буюу harmony, өөрөөр хэлбэл сorporate governance-ийн гол тэнхлэгүүд гэж томъёолдог юм байна. Өөрийгөө ярихаасаа өмнө өөрөөс нь өмнө нь ажиллаж байсан CEO нар Сонид яг ямар баялаг, нэмүү өртөг бүтээсэн тухай дурдав. Анхны CEO нь хагас дамжуулагчийн бизнесээр Сониг хөл дээр нь бат зогсоож чадсан бол 2 дахь CEO нь CD, MD, tape player-ийг зах зээлд нэвтрүүлэн манлайлагч болж чаджээ. Харин 3 дахь CEO буюу мань эрийн Сонид оруулсан гавъяа буюу mission нь digital convergence байжээ. 4-р үеийн CEO буюу одоогийн америк захирал ноён Ховард нь Sony United гэсэн vision-тэй ажиллаж байгаа бөгөөд хэдхэн долоо хоногийн өмнө Google-тэй хамтран Next Generation TV буюу телевизийн дараагийн үеийн хувилбарыг гаргахаар хамтран ажиллах эхлэлээ тавиад байна. Тэгэхээр гүйцэтгэх захирал нарын алсын хараа, тухайн байгууллагад зориулан томъёолж буй эрхэм зорилго нь ямар чухал зүйл болохыг эндээс ойлгож болохоор байна. Гэхдээ эд нарын дунд олсон ололтоос гадна алдсан боломжууд ч асар их бий. Жишээ нь, 1999 онд Сони цахим номны санааг олоод прототайф бүтээгдэхүүн хийчихсэн байсан нь одоогийн iPad-ийн өвөө юм уу хаашаа юм. Түүнчлэн аль 2005 он гэхэд Сонид Palm буюу touch screen дэлгэж бүхий халаасны компьютер, PSP тоглоом буюу удирдлагын гар бүхий бичил компьютер (их сургуулийн оюутнууд туршилтын роботын тархийг PSP-р хийдэг юм билээ), Швэдийн Эриксонтой (бараг 10 жилийн өмнө 50:50 хувиар хамтарсан компани байгуулсан) хамтарсан харилцаа холбооны гурван том тусдаа бизнес байсан билээ. Даанч эдгээр нь гурван тусдаа зах зээлд гурван өөр компани болж ажиллаж байсан. Энэхүү гурван төхөөрөмжийг нийлүүлээд томоор харвал хэдхэн хоногийн өмнө 4G хувилбараа гаргаад буй iPhone таны нүдэнд харагдахгүй байна гэж үү? Гэтэл тухайн үед Apple-ийн сураг бараг л бол гардаггүй байсан билээ. Гэтэл өнөөдөр Сони Palm-ийн үйлдвэрлэлээ бүр мөсөн зогсоож уг бизнеэсээс гарч, Сони Эриксон нь Самсунгд борлуулалтаараа дээрэлхүүлж, PSP тоглоом нь Nintendo-д аль хэдийн дарлуулчихсан байна. Яг өнөөдрийн байдлаар Apple 228 тэрбум долларын хөрөнгөөрөө 222 тэрбум долларын зах зээлийн үнэлгээтэй Microsoft-ийг ардаа орхин дэлхийг шуугиулж байна. Гэхдээ энэхүү манлайлал нэг их удаан үргэлжлэхгүй байх гэж бодож байна. Учир нь Apple-ийн хэрэглэж буй технологи аль хэдийн бусад компани, улсуудад улам төгөлдөржин хөгжиж байгаагаас гадна жаахан муу ёрловол Стив Жовс нэг өдөр “чад хийвэл” уг компанийн ирээдүй тун бүрхэг болно. Асар том технологи, бизнесийн туршлагатай Sony корпорацийн зах зээлийн үнэлгээ нь өнөөдөр дөнгөж 24 тэрбум доллар байгаа нь Apple-с бараг 10 дахин жижиг компани болон хувирсан байна. Харин Google-ийн хувьд хэдийн бодит буюу барьж, хазчихмаар бүтээгдэхүүн байхгүй ч 152 тэрбум доллараар санхүүгийн зах зээл дээр үнэлэгдэж байгаа нь гайхалтай. Дээрх жишээгээр Сонигийн алдагдсан боломжийн өртгийг тооцох гэж жаахан ухнатав. Өөрөөр хэлбэл одоо ч гэсэн Сонид асар том боломжууд байсаар л байна. Эсрэгээрээ өөр хүчтэй том компани Сониг худалдаад авахыг ч бас үгүйсгэж болохгүй.

Идэи захирлын үед интернэтийн хөгжлийн оргил үе таарч мэдээллийн технологийн стратегидаа зарчмын том шинэ чиглэлүүдийг Сони корпораци оруулж байсан байна. Vaio брэнд 1996 онд мэндэлж байсан ч борлуулалт нь асар багаар тоологдож Япончуудыг сандаргасан түүхтэй. Эндээс Соничууд чанартай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх ямар ч асуудалгүй, харин тэрийгээ яаж сурталчлах нь том асуудал юм байна гэдгийг яс махандаа шингэтэл ойлгосон гэдэг. Vaio-ийн маркетинг дээр туслахын тулд Intel корпораци 150 маркетингийн тусгай мэргэжилтэнгүүдийг Япон руу илгээж байсан байх юм. Synergy гэдэг энэ буюу. Мань эрийн хэлснээр ӨӨРЧЛӨЛТ ХИЙХ гэдэг л хамгийн хүнд ажил байсан гэх. Үүнийгээ дараах жишээгээр их аятайхан тайлбарлав. Тайгер Вүүдс бол мэргэжлийн гайхалтай тамирчин (саяхны айхтар үүлэн борооны явдлуудыг нь энд оруулаагүй юм шүү). Гэхдээ гольфдоо л сайн. Түүнтэй адилхан Японы алдарт тамирчин Ичиро бэйсболлд гаргуун нэгэн. Харин нэг өдөр Тайгер Вүүдсээр бэйсболл, Ичирогоор гольф тоглуулбал ижилхэн амжилт гаргаж чадах уу. Магадгүй. Гэхдээ чадахын тулд асар их зүйлийг тэд өөрчлөх ёстой болно. Энэ өөрчлөлтийг би яриад байна гээд санаа алдана билээ зайлуул. Японы бизнесийг өрсөлдөөнд амьд үлдэхийн тулд үзэлцдэг бол барууныхан өрсөлдөөнд тэргүүлэгч байхын тулд өрсөлддөг. Энэ чанар Сонид хангалттай байгаагүй гэж хүлээн зөвшөөрч байна лээ. Түүнээс гадна гэнэтхэн Сони корпорацитай холбоотой аливаа асуултанд одоо хариулахаа болъёо, учир нь миний хэлсэн үг, мэдээллүүд уг компанийн үйл ажиллагаанд одоог хүртэл шууд нөлөөлөх тул эрсдэлтэй гэж хэлэв. Сонигийн ид өсөлтийн үед Япон АНУ-ийн эдийн засгаас 20 жилээр хоцорч явж байсан бол яг одоо Хятад Японоос 20 жилээр хоцорч яваа дүр зургийг би харж байна гэж глобаль бизнесийн цар хүрээг дүгнэж байв. Өөрөөр хэлбэл хөгшин Япон өвөө залуухан Хятад бандитай үзэлцэх болоод байна. Япон улс бизнесийн загвараа өөрчлөхгүй л бол жаахан бандид нулиулна гээд нилээд нухацтай мэдэгдэнэ билээ. Гэхдээ Солонгосуудаас буюу Сони Самсунгаас бол огтхон ч айхгүй гэдгээ хэлнэ лээ. Яагаад юм, бүү мэд. Яг энэ яриан дунд нь яагаад гээд асуусан бол ямар нэгэн байдлаар эргээд ам руугаа алгадуулах байсан тул дуугуй өнгөрөв.

Өнгөрсөн долоо хоногт Нью Иоркод байж байгаад ирсэн гэх агаад мань эрийн дүгнэлтээр бол АНУ хямралаас бараг гарчихсан байна. Харин европ жаахан хэцүү хэвээр байгаа тухай айлдаж байна билээ. Түүний ярианы дараагийн гол сэдэв нь манлайлал байлаа. Энэхүү сэдвийн жишээгээрээ саяхан огцордог Хатояама ерөнхий сайдынхаа чихийг нь халууцтал хэлж байна билээ дээ. Мань эрийг Япон улсын түүхэн дэх удирдагч, манлайлагчийн хамгийн муу жишээ гэж дүгнэнэ билээ. Энэ талаар тухтай сууж байгаад бичээд дараагийн бичлэгээр оруулмой.