Sunday 26 September 2010

Oblique smile

Views

Солгой инээд

Нилээд хүмүүстэй уулзаад явж байхад дараах хэдэн зүйлс нийтлэг анзаарагдав.

Нэг сая ам.доллараас доош хэмжээний хөрөнгө оруулалт шаардах төсөл байх юм бол миний уулзсан хүмүүс огт тоохгүй гэж байна. Ийм хэмжээний хөрөнгө бол өнөөгийн Монголын нөхцөлд бизнес хийхэд хөшүүрэг болж чадахгүй гэж маргаж байх. Ярьж байгаа бизнесүүд нь ихэвчлэн хэдэн арван сая, зарим нь хэдэн зуун сая ам.долларын өртөгтэй байх.

Гадны нэр алдар бүхий томоохон компаниуд салбараа аль хэдийн нээжээ. Хэдхэн хоногийн өмнө алдарт GE корпораци Ньюком групптэй санамж бичигт гарын үсэг зураад байна. Түүнчлэн Big 4-ийн нэг гол тоглогч болох PwC нь Central Tower-т оффисоо нээсэн байна билээ. Дахиад цаана нь дэлхийн том акулууд, хөрөнгө оруулалтын топ банкууд Монголд өнөө маргаашгүй төлөөлөгчийн газраа байгуулах гэж байгаа албан бус сураг байх. Зарим нь байгуулагдсан боловч одоогийн байдлаар нам жим буюу “underground” байдлаар үйл ажиллагаагаа явуулж буй гэсэн хов жив бас сонсогдов. Дотоодын банкуудын нэг зээлдэгчид өгөх зээлийн дээд хэмжээ дэндүү бага, зээлийн хүүгийн өртөг дэндүү өндөр тул ихэнх том компаниуд гадаадын банкуудаас урт хугацаа бүхий, хүү багатай санхүүжилт өөрсдөө авч ашигладаг болжээ. Түүнчлэн дээр дурдсан гадны том банкууд ороод ирвэл Монголд Хаан банкнаас бусад нь тун хэцүү байдалд орохоор. Мэдээж Монгол банк арилжааны банкны тусгай зөвшөөрлийг тэд нарт тийм ч амар өгөхгүй буй заа. Харин хөрөнгийн зах зээл рүү тэдгээрийг түлхвэл бидэнд ашигтай мэт. Гэтэл МХБ-ийн удирдлагын тендер зарлагдаад оролцогч нараас саналаа аваад эцсийн дүнгээ хэлэхгүй шууд цуцлагдаж буй бололтой мэдээлэл цацагдаж байгаа нь хөрөнгө оруулахаар сонирхож буй ихэнх хүмүүст таатай сэтгэгдэл төрүүлэхгүй байгаа нь мэдээж. Цаашилбал Шангри Ла, Хилтон буудлууд сүндэрлэхээр сууриа цутгаснаас гадна Шератон (Sheraton) болон Хаяат (Hyatt) буудлууд баригдахаар зураг төсөл, санхүүжилтийн ажлууд нь ид явагдаж байна билээ.

Том хэмжээний бизнес дээр хүмүүс бие биетэйгээ хамтрахдаа эхний шатан дээрээ нэгнийгээ учиргүй харддаг бололтой. Чи хэний хүн бэ, чиний ард хэн байгаа вэ гэх зэрэг байдлаар. Эдгээрийн аль аль нь өнөөгийн бизнесээ цэврээр хийдэггүй, эсвэл анх эхлэхдээ цэвэр мөнгөө эхлээгүй тул хамаг “но”-г нь мэдэхээс нилээд эмээдэг байж магадгүй гэж бодогдох. Дээрээс нь аль нэг бүлэглэл, ашиг сонирхлын группт орохгүй бол тухайн хүн бизнесээ өргөтгөх, том хэмжээний төслүүд рүү ороход, хамгийн гол нь танил, найз нөхдийн хүрээгээ тэлэхэд тун хэцүү байх нь. Тиймээс иймэрхүү хүмүүст үнэнч буюу итгэлт найз нөхөд тун ховор тул өдрийн дийлэнх цагийг нүүрэндээ хуурамч баг зүүн үрдэг байх. Харин хааяа нэг дотны хүмүүстэйгээ чөлөөтэй ярьж хөөрөн, сэтгэлийн цэнгэл эдэлдэг буй заа. Амьтны хүрээлэнгийн төмөр торон дотор байх араатантай ч төстэй мэт. Угаас Монгол маань тэр чигээрээ амьтны хүрээлэн болсон мэт санагдах. Харин ямар амьтных нь тор нь хаана, ямар хэмжээтэй байхыг нь “амьтан сургагч” нар мэдэх нь мэдээж. Хэдхэн хоногийн өнгөц ажиглалтаар буруу дүгнэж байж болох талтай тул өөрийн цэвэр сэтгэлээр эгэлгүй сайхан хөдөлмөрлөж буй тэр нэгэн хэсэг хүмүүс хамаатуулж хэлж байгаад минь өршөөнө буй заа. Бүгд биш дийлэнх хүмүүс гэж бичих нь зүйтэй байх.

Гэтэл зарим нөхдүүд архины лонхонд толгойгоо нэвт мэдүүлэн үлгэн салган амьдарч байх юм. Барилга, дэд бүтцийн салбарт ажиллаж буй нөхдүүдийн хэлж байгаагаар “хар ажил” хийдэг хүмүүсийнхээ цалинг баасан гаригт л тавьдаг гэнэ. Эс бөгөөс нөхдүүд цалингаа аваа л бол архидаад маргааш нь ажилдаа ирдэггүй аж. Зарим нь ажилдаа байтугай гэртээ харилгүй халаасандаа хорин мянган төгрөгтэй л эхнэр, хүүхдүүд дээрээ очдог байх юм. Тиймээс зарим компаниудын ня-бо нар тээврийн товчоон дээр хөдөөнөөс томилолтоос ирэнгүүт нь цалинг нь эхнэр, хүүхдүүдийнх нь нүдэн дээр өгдөг “мэргэн” арга олсон гэж байна. Ямар ууж ханадаггүй архи, урагдаж дуусдаггүй элэг юм бол оо? Шил архиар менежмент хийгээд явбал дороо амжилт олох юм шиг байгаа юм уул нь. Нөгөө талаас харахад заавал тэгж хүний барьсан махыг хараад дуудагдан ирдэг нохой шиг аяглах хэрэг галзуу барын аманд гараа хийхээс ч буцахгүй залууст юу байдаг юм бол доо гэж харамсах юм. 

Дээр дурдсан нэг сая ам.доллараас дээш хэмжээний бизнес ярьж, тэр хэмжээгээр сэтгэдэг бүлэг хүмүүс болон өөрийн элгээ хамгаалахаа бүү хэл гэр бүлийн гишүүдийнхээ өмнө ямар ч хариуцлага хүлээж, эгэл хүний ухамсар хэмээгч зүйлийн үнэр ч байхгүй хүмүүсийн хоорондын тооны харьцаа (чанарын харьцааг энд дурдаад ч хэрэггүй билээ) асар зөрүүтэй байгаа бус уу. Ёстой цаг хугацаа л бүх зүйлийг харуулж шүүх биз ээ. Дээрээс нь та бидний холч ухаан, зөв сэтгэлгээ, эерэг энерги, харилцан ашигтай хамтын ажиллагаа энэхүү “зохисгүй” харьцааг удаандаа ч гэсэн бага багаар хэмлэн багасгах нигууртайг бултаараа нэг анзааръя.

Том усан сангийн жижиг загас байх уу, жижиг аквариумын том загас байх уу гэсэн сонголт хүн болгонд байгаа буй заа. Гэвч том усан сан руу үсрээд орох гэхээр өмхийрсөн устай байх гээд байх шиг, жижигхээн аквариумдаа сэльюү гэхээр мэдээллийн ялгаанаас болоод том зургаа харж ажиллаж, амьдрах боломж нь нилээд хязгаарлагдах бололтой. Аль аль усан сангийн загаснууд уул нь инээх юм. Даанч инээдний өнгө нь цаанаа л солгой өнгөтэй буюу чин сэтгэлийн инээдний цуурай нилээд цаана сонсогдох ажгуу. Чих муутай хүн бол бараг тэр инээдийг ялган олж сонсож чадахгүй байх аа. Чин сэтгэлээсээ инээх инээдний хүчтэй царгиа болон тэрхүү сайхан инээдийг олж сонсон дэмждэг мэдрэмжтэй “чих”-ний тоо олшрох болтугай.

Юутай нь бараг зургаан жилийн өмнө бичиж байсан нэг файлаа саяхан үзээд дараах хэсгийг энэхүү бичлэгт хамаатуулан оруулмаар санагдсан бөлгөө.

many argue that private property is not a perfect solution for effectiveness of the commons (Hardin, 1968; Ehrlich & Harriman, 1971; Barke & O’Hare, 1984; Pipes, 1999; Ostrom et al, 1999). Ostrom (2000, p. 148) described that commons meant ‘…resources are natural or humanly created systems that generate a finite flow of benefits where it is costly to exclude beneficiaries and one person’s consumption subtracts from the amount of benefit available to others’. Hardin (1968, p. 371) emphasized, ‘Freedom in a commons brings ruin to all’ and it seems that it is difficult to find rules, which are perceived by all users as legitimate, fair, equal, and effective.

Another land using form is a communal land. If land were communally owned, everyone would try to maximize his or her communal rights. Then, there would be an overwork because some of the costs of his or her going were borne by others. It would result in degradation of land, over hunting and environmental pollution (Ostrom, 2000). There is no perfect way to use lands effectively for everyone; however there are many forms to use the land. 

6 comments:

Frank said...

Гайхалтай бичиж. Тиймээ инээдний чимээ их өөр байгаа. Сонголт ч бас олон байна.

Gantulga T. T./T.Т.Гантулга/ said...

Зарим компаниуд IPO хийх боломжоо "due diligence хийлгэхгүй!" гэсэн шалтгаанаар алдаж л байгаа юм билээ.

dddd said...

Solgoi ineed gesnees suuliin uyed oortoo bid /hun torolhton/ hogjood baina uu gedeg asuultiig ih l ergelzeetei baidlaar tavih bolloo. Uneheer bid hogjood baina uu esvel mohood baina uu. Bid zovhon hogjil gedeg ugeer oorsdiigoo huuren amidarch baigaa yum bish. Hervee tiim bol solgoigoor ineeh ch yuhan baihav. Hogjild ul itgeh bolson 2 shaltgaan baina.
1. Bid / nuudelchid/ tedniig / suumaluudiig/ dagaj tegeed nii dayaraa amidiig taslaj amiguig buteej tegeed tuugeeree hiimel, hoomol ahuig buteej tuuniigee hogjil hemeen neriidej ujirhen munharch suugaa yum bish biz. Hun torolhton tsaashilbal delhii ertonts orshih uu es orshih uu gedeg n bidnii asuultiin hariu bolj boloh. Hariult n es orshihui bol bid hogjij baigaa bus mohoj baina. Hun torolhton ene orchlon ertontsod, ene delhiid zovhon belen baigaagaas n /baigalaas/ ashig hurteh gej ireegui baih gej munhaglaj suunam. Nogoo talaas hogjil gej neriiduulegch zuiliin gol hemjuur n amidiig taslaj amiguig buteeh uraldaan bolson ene uyed ene orchlon ertontsod orshin bui alivaa negen zuil n/amid buyu baigaliin yums/ orchlon ertontsiin orshihuid yamar ch uuregguigeer orshdoggui gedeg bodol ulam lavshirah bolloo. Bid eh delhiinhee eleg boor hodood dotriig n sugalaad arisiig n end tendgui siicheed esvel aimaar tom tomoor sharhnii lent end tend n naagaad baigaa yum bish biz./amisgalah aris uldsen l baigaasai/ Bid uneheer hogjood baina uu??
2. Bid uneheer hogjood baina uu?? Bid hogjij bui neriidleer hiimel ahuig buteej tuugeeree hureeluulj amidrah bolloo. Etes suuld n tuuniihee bool bolloo. Ooroor helbel hun torolhton ooroo ooriinhoo buteeliin bool n bolchood tuugeeree huluulsen tarchlaant amidraliig tuulj yavna. Bid hogjij baina uu munharch baina uu??? Etes suuld n ingehed er n hogjil gej yu yum be?? Mongolchuud yagaad hogjil, hogjih, hogjildoh, hogjuuleh, hogjim, hogjimdoh, hog, hog ayalguu gej yridag yum be??? Bid hogjij baina uu munharch baina uu. Munharch baival solgoi ineed enuuhend.

dddd said...

Мөнх оршихуй

Одод орчих орчлон ертөнц Хөх мөнх тэнгэр
Олдож бидэнд заяасан нь огторгуйн Цэнхэр гариг
Очтож үсэрсэн соёл нь дөрвөн зүг найман зовхист
Аугаа соёлын эх булаг нь Алтайн уугуул Үндэстэн

Орчлонгийн байдал Хасбуу огоорч үүнийг үл болно
Орчлонгийн бүтэц барзгар олж харвал Төгөлдөр буюу
Оршихуйн ухаан Мөнх гал -Чинадыг баригч буюу
Мөнх галын суу заль дор мөргөе

Ариун хас биеийг тань Мөнгөн саранд
Аугаа суу залийг тань Алтан наранд
Ашид мөнх орших амийг тань Ариун галд мөнхөлөв

Ухаартугай мөрдтүгэй сахитугай

dddd said...

Мөнх тэнгэрийн хүч


Мөнх тэнгэрийн хүч-Амийг тэтгэнэм

Мөнх тэнгэрийн суу заль -Ухааныг тэтгэнэм

Мөнх тэнгэрийн элч- Хүн төрөлөхтөнд Үнэн ба Шударгыг таниулнам



Мөнх тэнгэрийн хүч ану- Амийг тэтгэгч Эрчим буюу

Мөнх тэнгэрийн суу заль ану -Чинадыг баригч Мөнх галын гүн ухаан буюу



Мөнх тэнгэрийн элч хэмээгч ану-Мөнх тэнгэрийн Суу зальд гэгээрсэн

Мөнх тэнгэрийн Хүчийг олсон

Зөв болоод бурууг таньсан

Үнэн болоод Шударгыг ялуулсан

Ардын сэдхилийг амрааж

Ариун ёсыг дэлгэрүүлэгч тэр мөн буй за

Anonymous said...

чин сэтгэлийн инээдийг ялган сонсох мэдрэмжтэй чих гэж гоё хэлжээ. Манайд бол одоо үнэн сэтгэлээсээ инээсэн хүнийг (би шууд утгаар хэлэв) хөөх ямар сонин юм бэ чи чинь гэх байдлаар хардаг болсон байна тиймд худлаагаасаа амаа даран аяглах ажгуу. Тун харамсалтай тэгэхгүй бол бараг тэнэг гэж үзнэ.