Tuesday 11 January 2011

Think globally and act locally

Views

Дэлхийн энтэй сэтгэж, дэнж дээрээ хэрэгжүүлье!

Сүүлийн үед муу сайн гадныхан гэж уурласан хүмүүс бишгүй тааралдах болов. Шалтгааныг нь асуухаар үндэслэлтэй юм ч байна, үндэслэлгүй юм ч байх шиг. Би Монгол хүн учраас, тэр тусмаа насаараа энэ суманд амьдарч буй учраас Оюутолгой намайг ажилд авах ёстой гээд нэг нөхөр дүрэлзэн уурлаж байв. Аливаа хүн өөрийн мэдлэг, чадвараараа үнэлэгдэн хаана хэнтэй ажиллахаа ажил олгогчтой зөвшилцөн шийдэх болохоос биш угаасан ус, унасан газрын эзэн нь ямар чадвартай байхаас үл хамааран давуу эрхээр тухайн газар нутагт ажиллах ёстой юм бол яахаараа олон мянган Монголчууд Солонгос яваад байгаа юм бол? Нутаг ус нь гундуу байхад харийн орон руу хаяж явчихаад гадны компани гарт баригдахуйц ажил эхлүүлэнгүүт нутаг усны харъяалалаар бусдыг боомилно гэдэг бол хүний эрхийн хувьд харшлах буй заа.

Жижиг дунд бизнесийн түвшинд Хятадууд мах их хэмжээгээр нөөцлөн авч тэр чинээгээр махны үнэ өсч буй мэдээлэл сүүлийн үед хүчтэй цацагдаж буй. Гэнэт сонин бодол орж ирэв. Хятадуудын оронд Орос, Япон, эсвэл нэг Америк нөхөр яг ижил байдлаар махны бизнес хийсэн бол ард иргэд хир хүлээн авах бол? Уул нь хэдэн арван сая малтай Монгол улс дотоодын хэрэгцээгээ бүрэн хангаад зогсохгүй хоёр хөршөө, цаашилбал бусад улсууд руу махны экспорт хийж бүс нутагтаа томоохон тоглогч болох боломжтой. Энэ утгаараа харвал гадныхан мах их авч байх тусам сайн мэт боловч дотоодын зах зээлийн үнэнд шууд нөлөө үзүүлэх түвшинд хүргэхгүй байх нь төрийн бодлого байх ёстой биз. Япон улс цагаан будааны экспорт дээрээ онцгой бодлого хэрэгжүүлдэг билээ. Хашаагаараа дүүрэн малтай малчин дотоодын хэрэглэгчид заръяа гэхээр хэт хямд үнэ хэлээд шулуулах гээд байдаг, ашгаа бодоод ченж болон гадныханд заръюу гэхээр үндэсний эрх ашгийг аймшигтайгаар зөрчсөн “гэмт хэрэгтэн” болж Монгол ах дүү нараа шулах гээд байдаг ацан шалаанд ороод байгаа бус уу? Бараа, түүхий эдийн бирж байгуулах төсөл ХХААЯам дээр явж, УИХ руу хууль нь орж батлагдах түвшинд яваа сураг сонсогдоод даруй хэдэн жилийг элээж байгаа.


Гадны санхүүжилтээр хийгддэг зарим нэг төсөл, хөтөлбөрүүд нь шууд хэлэхэд мафийн шинжтэй болсон байдаг нь нууц биш. Нэг сонгон шалгаруулалт гадны байгуулага санхүүжүүлэхээр болж зарлана. Төсөл хэрэгжүүлэхээр сонгогдсон зөвлөх компани нь санхүүжүүлэх компанийн найз гадны компани байх тохиолдол бузгай олон байна. Гадны зөвлөхийн шаардлага нь ихэвчлэн бизнесийн ангилалын суудлаар ниснэ, дор хаяж 4-5 одтой зочид буудалд байрлана гэсэн байх нь элбэг байсан боловч сүүлийн үед энэ шаардлагаа болиод байгаа бололтой юм билээ.

Өөрөөр хэлбэл гээндээ ч гоондоо ч гэдэгчлэн “муу, сайн” гадныхан болон “сайн, муу” Монголчууд та бидний аль алинд нь асуудал байх шиг байгаа юм. Гадныханыг Монголоос гаргана гэж байгаа бол тэдний түвшинд болон тэднээс илүү түвшинд ажиллаж, сэтгэж, хариуцлага үүрэх чадвартай залуус олшрох ёстой болох байх. Сүүлийн хэдхэн сард Монголын хамгийн анхны компани бие даан гадны хөрөнгийн бирж дээр бүртгүүлж, Хадгаламж банк, Юнител корпораци, Скайтел компаниуд 100% Монголчуудын эзэмшлийнх болсон тухай мэдээллүүд цуварч байна. Дээрээс нь бас бус гадаадын хөрөнгө оруулалттай Монголын томоохон компаниуд Монгол талынхаа хөрөнгө оруулагч нарын хувийг өсгөж тэр чинээгээр компанийнхаа олж буй ашгийг Монголдоо үлдээхийн тулд бүтцийн өөрчлөлт хийх, Монгол компаниуддаа хамтран ажиллах, нэгдэх, хувьцаагаа зарах, солилцох саналуудыг эрчимтэй тавьж эхэлж байна.

“Муу, сайн” гадны мэргэжилтэн, зөвлөхүүд байгаагүй бол дээрх компаниуд ийм амжилтанд хүрэх байсан гэдэг нь нилээд эргэлзээтэй. Дээрээс нь би Монгол хүн учраас хэмээн цээжээ дэлддэг нөхдүүдээс илүүтэйгээр өөрийн чадахгүй, мэдэхгүй юмаа гадны хүмүүсээс хурдан сураад авъя, би энэ жалга, довны эзэн нь тул гэхээс илүү гадны өндөр зэрэглэлтэй мэргэжилтэнтэй өрсөлдөж Монголдоо бодит баялаг бүтээнэ гэсэн зорилго тавин өдөр шөнөгүй Монголдоо ажиллаж буй Монгол залуусын хандлага, хаялага дээрх дурдсан амжилтыг бүтээж буй билээ.

Нэг хэсэг гадаад улсад, дэлхийн нэр хүнд бүхий байгууллагуудад сурдаг, ажилладаг Монгол хүмүүсийн тухай нилээд ярьдаг, бичдэг, алдаршуулдаг байв. Одоо энэ хандлагыг бидний үеийн залуус өөрчлөх цаг нь болжээ. "Яс юман дээрээ" өдгөө гадаад явах нь хөдөө явахаас ч амар, хялбар болсон байнам. Эдгээр нөхдүүд өөрийн нөр их хөдөлмөрийн үр дүнд тухай нэр хүндийг олж авч Монгол улсаа тухайн орнуудад сурталчилж байгаа боловч Монгол улсын хөгжлийг бодитоор яаж дэмжиж байгаа вэ гэдэг асуулт их сонин? Монголд татвар төлж байгаа юу? Сурсан мэдсэнээ Монголд хийж хэрэгжүүлж, нөгөө Ханбогд сумын нөхөрт зааж байгаа юу? Гадаадад өндөр боловсрол эзэмшин, мэргэжлээрээ тэндээ ажиллаж хангалттай туршлагатай болсон Монголчууд нутагтаа ирж бодит хөрсөн дээрээ буун, Монгол улсын хөгжлийн төлөө өөрсдийгөө “золиослох” цаг нь болжээ. Өвлийн улиралд хамтдаа утаатай Улаанбаатарт өвөлжиж үзээгүй хүн хэзээ ч бодит шийдэл гаргах тал дээр бүтээлч ажил хээрийн галуу нисэн үл хүрэх газраас хийж чадахгүй биз ээ.

Үнэхээр Монгол хүн Монголдоо эзэн баймаар бол Монголд маань хэрэгтэй байгаа гадны мэргэжилтэнгүүдийн тоотой тэнцэх хэмжээний нарийн мэргэжлийн Монголчууд бэлтгэгдэх, эсвэл тэр хэмжээгээр бэлтгэгдсэн Монголчууд нь Монголдоо буцан ирж ажиллаж таарах байх.

Сарнайн иш өргөстэй байдаг тулдаа сарнай цэцэг төгөлдөр юм гэдэгчлэн ямартаа ч “муу, сайн” гадаадууд болон ”сайн, муу” Монголчуудын хамтын хүч манай улсын хөгжлийг дараагийн шатанд аваачих буй заа.

10 comments:

Anonymous said...

kwl post. gokshin chini 99693583 deer bga shw. tegjaagaad neg uulzaldanaa. banknii hunii medleg heregtei bolchood yum asuuh gesiin. 9911-tei dugaar deeree bga yu chi?

Chimgee Mongol said...

good writing

Munhmandah O. Borjigon said...

Sain bichleg boljee. Bichsen zuiltei chine sanal niilj bna. Neg ajilglagdsan zuil maani gadaadad ajillaj amidardag mongolchuud maani hoorondoo Mongol orniihoo hugjil, mongold amidarch bui humuusee geed eh ornoo muulj yarih n ih elbeg yum bilee. gadaadad bolson neg usnii sevleg urgeeh huuhdiin nairan deer tsuungui mongolchuud tsuglaraad neleedgui heseg n buugnurun eh ornoo hugjil devshil muutaigaar n gaihan yariltsahiig sonsson. Uuniig n sonsson bi ter humuust mash ih setgel emzeglesen, buur heleh ch ug oldohgui baisan. Tsetsegnees urgaj, tengerees unaagui ter humuust "Ta nar end zuvhun uursdiinhuu amidraliig bolgohiin tuluu baigaa shuu dee. Hediigeer ta nariig buruutgahgui ch Mongold bgaa humuus chadliinhaa hireer l eh orondoo uursdiin huvi nemree oruulah geed dor burdee zutgetsgeej bgaa humuus. End l ta bidnii gol yalgaa baina" gej helsen. Ganzorigoo ene sedveer byatshaan sudalgaa hiij neg evteihen zuvuur oilguulah article bicheed gadaadad ajillaj amidardag mongolchuudiin site deer tavibal bairluulbal yamar bol?

manda

Эрдэнэпүрэв said...

Санал 1 байна. Угаасаа л залуучууд бид эх ороноо хөгжүүлэхгүй бол өөр хэн бидний улсыг хөгжүүлэх юм. Харин ч гадаадынхан хөгжүүлж байгаа нэртэйгээр улсыг маань тонож байгаа нь үнэн. Тэд баяжсаар бид ядуурсаар л ... байгаа. Өндөр байшин, Өргөн цамхаг, Метро гээд л залуучууд бидэнд хийх зүйл их байна үүний тулд бид өндөр боловсрол олж авах хэрэгтэй угаасаа өмнөх цаг үеийнхэний алдсан бүхнийг нөхөн ёстой гэж би үздэгийн.... Аав ээжээ муулж байгаан биш л дээ.... Тэгэхдээ л ...

Anonymous said...

Bid oorsdoo tednii uhaaniig davj setgeh ter shiidlee oloh yostoi shuu dee.

Yagaad Chingisiin tserguud goltsuu oorsdoosoo 2-3 dahin olon huntei huchiig diildeg baiv. Ene l tsever Mongol uhaan.

Barimalch

dddd said...

Nuudliin mal aj ahui bol mongol ornii tusgaar togtnoliin batalgaa. Uuniig mash sain oilgoh heregtei. Uildver nertei heden baishin bariad ch bid busdaas haraat heveer l baih bolno. bidniig busdaas ul haraat bailgah ter l zuil bol nuudliin mal aj ahui. Uuniig bid hezee ch hayaj bolohgui uyeiin uyedee uldeeh heregtei.

Мишаа said...

Me 2 ;-) sanal neg bna,Ih l yum sonsogdhiin ...

Anonymous said...

Би гадас болж
Төрийг бэхлэн сахиж
Аргамж болж
Улсыг барин хатуужсу

bbatzorig said...

Buren sanal niilj baina. Nemeed helehed baruund bolovsrol ezemshsen, turshlaga suusan, ehe orondoo ireed yum hiiye zaluuchuud ajil olgogchdod bas heregtei l baina.

Vinzo said...

Batzorig, I met you during your company's shareholders' meeting last week. I assume we started working together already:)