Think globally and act locally

Views

Дэлхийн энтэй сэтгэж, дэнж дээрээ хэрэгжүүлье!

Сүүлийн үед муу сайн гадныхан гэж уурласан хүмүүс бишгүй тааралдах болов. Шалтгааныг нь асуухаар үндэслэлтэй юм ч байна, үндэслэлгүй юм ч байх шиг. Би Монгол хүн учраас, тэр тусмаа насаараа энэ суманд амьдарч буй учраас Оюутолгой намайг ажилд авах ёстой гээд нэг нөхөр дүрэлзэн уурлаж байв. Аливаа хүн өөрийн мэдлэг, чадвараараа үнэлэгдэн хаана хэнтэй ажиллахаа ажил олгогчтой зөвшилцөн шийдэх болохоос биш угаасан ус, унасан газрын эзэн нь ямар чадвартай байхаас үл хамааран давуу эрхээр тухайн газар нутагт ажиллах ёстой юм бол яахаараа олон мянган Монголчууд Солонгос яваад байгаа юм бол? Нутаг ус нь гундуу байхад харийн орон руу хаяж явчихаад гадны компани гарт баригдахуйц ажил эхлүүлэнгүүт нутаг усны харъяалалаар бусдыг боомилно гэдэг бол хүний эрхийн хувьд харшлах буй заа.

Жижиг дунд бизнесийн түвшинд Хятадууд мах их хэмжээгээр нөөцлөн авч тэр чинээгээр махны үнэ өсч буй мэдээлэл сүүлийн үед хүчтэй цацагдаж буй. Гэнэт сонин бодол орж ирэв. Хятадуудын оронд Орос, Япон, эсвэл нэг Америк нөхөр яг ижил байдлаар махны бизнес хийсэн бол ард иргэд хир хүлээн авах бол? Уул нь хэдэн арван сая малтай Монгол улс дотоодын хэрэгцээгээ бүрэн хангаад зогсохгүй хоёр хөршөө, цаашилбал бусад улсууд руу махны экспорт хийж бүс нутагтаа томоохон тоглогч болох боломжтой. Энэ утгаараа харвал гадныхан мах их авч байх тусам сайн мэт боловч дотоодын зах зээлийн үнэнд шууд нөлөө үзүүлэх түвшинд хүргэхгүй байх нь төрийн бодлого байх ёстой биз. Япон улс цагаан будааны экспорт дээрээ онцгой бодлого хэрэгжүүлдэг билээ. Хашаагаараа дүүрэн малтай малчин дотоодын хэрэглэгчид заръяа гэхээр хэт хямд үнэ хэлээд шулуулах гээд байдаг, ашгаа бодоод ченж болон гадныханд заръюу гэхээр үндэсний эрх ашгийг аймшигтайгаар зөрчсөн “гэмт хэрэгтэн” болж Монгол ах дүү нараа шулах гээд байдаг ацан шалаанд ороод байгаа бус уу? Бараа, түүхий эдийн бирж байгуулах төсөл ХХААЯам дээр явж, УИХ руу хууль нь орж батлагдах түвшинд яваа сураг сонсогдоод даруй хэдэн жилийг элээж байгаа.

Гадны санхүүжилтээр хийгддэг зарим нэг төсөл, хөтөлбөрүүд нь шууд хэлэхэд мафийн шинжтэй болсон байдаг нь нууц биш. Нэг сонгон шалгаруулалт гадны байгуулага санхүүжүүлэхээр болж зарлана. Төсөл хэрэгжүүлэхээр сонгогдсон зөвлөх компани нь санхүүжүүлэх компанийн найз гадны компани байх тохиолдол бузгай олон байна. Гадны зөвлөхийн шаардлага нь ихэвчлэн бизнесийн ангилалын суудлаар ниснэ, дор хаяж 4-5 одтой зочид буудалд байрлана гэсэн байх нь элбэг байсан боловч сүүлийн үед энэ шаардлагаа болиод байгаа бололтой юм билээ.

Өөрөөр хэлбэл гээндээ ч гоондоо ч гэдэгчлэн “муу, сайн” гадныхан болон “сайн, муу” Монголчууд та бидний аль алинд нь асуудал байх шиг байгаа юм. Гадныханыг Монголоос гаргана гэж байгаа бол тэдний түвшинд болон тэднээс илүү түвшинд ажиллаж, сэтгэж, хариуцлага үүрэх чадвартай залуус олшрох ёстой болох байх. Сүүлийн хэдхэн сард Монголын хамгийн анхны компани бие даан гадны хөрөнгийн бирж дээр бүртгүүлж, Хадгаламж банк, Юнител корпораци, Скайтел компаниуд 100% Монголчуудын эзэмшлийнх болсон тухай мэдээллүүд цуварч байна. Дээрээс нь бас бус гадаадын хөрөнгө оруулалттай Монголын томоохон компаниуд Монгол талынхаа хөрөнгө оруулагч нарын хувийг өсгөж тэр чинээгээр компанийнхаа олж буй ашгийг Монголдоо үлдээхийн тулд бүтцийн өөрчлөлт хийх, Монгол компаниуддаа хамтран ажиллах, нэгдэх, хувьцаагаа зарах, солилцох саналуудыг эрчимтэй тавьж эхэлж байна.

“Муу, сайн” гадны мэргэжилтэн, зөвлөхүүд байгаагүй бол дээрх компаниуд ийм амжилтанд хүрэх байсан гэдэг нь нилээд эргэлзээтэй. Дээрээс нь би Монгол хүн учраас хэмээн цээжээ дэлддэг нөхдүүдээс илүүтэйгээр өөрийн чадахгүй, мэдэхгүй юмаа гадны хүмүүсээс хурдан сураад авъя, би энэ жалга, довны эзэн нь тул гэхээс илүү гадны өндөр зэрэглэлтэй мэргэжилтэнтэй өрсөлдөж Монголдоо бодит баялаг бүтээнэ гэсэн зорилго тавин өдөр шөнөгүй Монголдоо ажиллаж буй Монгол залуусын хандлага, хаялага дээрх дурдсан амжилтыг бүтээж буй билээ.

Нэг хэсэг гадаад улсад, дэлхийн нэр хүнд бүхий байгууллагуудад сурдаг, ажилладаг Монгол хүмүүсийн тухай нилээд ярьдаг, бичдэг, алдаршуулдаг байв. Одоо энэ хандлагыг бидний үеийн залуус өөрчлөх цаг нь болжээ. "Яс юман дээрээ" өдгөө гадаад явах нь хөдөө явахаас ч амар, хялбар болсон байнам. Эдгээр нөхдүүд өөрийн нөр их хөдөлмөрийн үр дүнд тухай нэр хүндийг олж авч Монгол улсаа тухайн орнуудад сурталчилж байгаа боловч Монгол улсын хөгжлийг бодитоор яаж дэмжиж байгаа вэ гэдэг асуулт их сонин? Монголд татвар төлж байгаа юу? Сурсан мэдсэнээ Монголд хийж хэрэгжүүлж, нөгөө Ханбогд сумын нөхөрт зааж байгаа юу? Гадаадад өндөр боловсрол эзэмшин, мэргэжлээрээ тэндээ ажиллаж хангалттай туршлагатай болсон Монголчууд нутагтаа ирж бодит хөрсөн дээрээ буун, Монгол улсын хөгжлийн төлөө өөрсдийгөө “золиослох” цаг нь болжээ. Өвлийн улиралд хамтдаа утаатай Улаанбаатарт өвөлжиж үзээгүй хүн хэзээ ч бодит шийдэл гаргах тал дээр бүтээлч ажил хээрийн галуу нисэн үл хүрэх газраас хийж чадахгүй биз ээ.

Үнэхээр Монгол хүн Монголдоо эзэн баймаар бол Монголд маань хэрэгтэй байгаа гадны мэргэжилтэнгүүдийн тоотой тэнцэх хэмжээний нарийн мэргэжлийн Монголчууд бэлтгэгдэх, эсвэл тэр хэмжээгээр бэлтгэгдсэн Монголчууд нь Монголдоо буцан ирж ажиллаж таарах байх.

Сарнайн иш өргөстэй байдаг тулдаа сарнай цэцэг төгөлдөр юм гэдэгчлэн ямартаа ч “муу, сайн” гадаадууд болон ”сайн, муу” Монголчуудын хамтын хүч манай улсын хөгжлийг дараагийн шатанд аваачих буй заа.