Flying geese

Views

Зэллэн нисэх шувууд

Хэд хоногийн өмнө Дэлхийн Банкны Токио дахь оффисоос зохион байгуулж, Японы 6 их сургууль, Мадагаскар улсын алсын зайны сургалтын төв оролцсон видео хэлэлцүүлэгт оров. Сэдэв нь шинжлэх ухаан, технологи, шинэ санаа, санаачлагыг улс орнуудын тогтвортой хөгжилд хэрхэн хамгийн үр ашигтайгаар ашиглах вэ, тэр дундаа халдварт өвчинтэй тэмцэхэд бид хамтдаа юу хийж байгаа, юу хийж чадах вэ гэсэн хүрээнд хэлэлцүүлэг өрнөсөн юм. Гол асуудал нь улс орнуудын хөгжил, технологийн ялгаанаас болоод хөгжиж буй орны иргэд хөгжингүй орны иргэдтэй тэнцүү хэмжээний эрүүл мэндийн үйлчилгээг авч чадахгүй, авлаа ч өндөр үнээр авч байгаа тухай ярив. 2030 оны дундуур нь ДОХ-ын вакциныг гаргаж авах байх хэмээн таамаглаж байгаа бөгөөд 15-20 жилийн дараа гэхэд хөгжингүй орны иргэдийн 90-с дээш хувь нь энэхүү вакцинд хамрагдах боломжтой бол хөгжиж буй орны иргэдийн 10 орчим хувь нь хамрагдах боломжтой байгаа нь маш том асуудал үүсгэж байлаа. Энэхүү асуудлыг шийдэх хамгийн боломжит арга нь өндөр хөгжилтэй орнуудын технологийг шилжүүлэн нутагшуулж авах гэж ярилцсан агаад дэлхий дээр технологи дамжуулах гэж ярихаар Америкаас эсвэл Японоос авах гэсэн хоёр том сонголт үүсдэг аж. Гэхдээ энэ хоёр улсын технологийн загвар, бүтэц, шилжүүлэх үе шат нь харилцан адилгүй.

Энэ зуур “Flying geese” гэсэн нэр томъёо хөндөгдсөн бөгөөд агуулга нь маш сонирхолтой санагдав. Монголоор бол “Зэллэн нисэж буй шувууд” гэж утгачилан орчуулмаар. Хавар, намарт шувууд ирж, буцахад тэд зэллэж буюу гурвалжин үүсгэн нисдэг дээ. Энэхүү цувааны толгой буюу гурвалжингийн тэргүүн хэсэгт явааг нь түүчээ шувуу гэж нэрлэдэг. Манлайлагч, тэргүүлэгч гэсэн утгаар бас хэрэглэдэг боловч хүн болгоны өдөр тутмын яриа, бичгийн хэлэнд тэр болгон хэвшээгүй гэж харагдаад байдаг юм. Түүчээлэх буюу манлайлах, тэргүүлэх гэж бас үйл үгээр зарим хүмүүс, ялангуяа Түдэв гуай нийтлэлүүддээ үе үе хэрэглэсэн байдаг. Би хааяа яриандаа түүчээ, нунжгай гэсэн хоёр хэрэглэхээр манай найзуудын ихэнх нь юу гэсэн үг юм гэж асуугаад байдаг юм.

“Flying geese” гэсэн ойлголтыг анх Японы эрдэмтэн Kaname Akamatsu 1930-аад оны үед гаргасан бөгөөд дайны дараа буюу 1960-аад оны үед ид хүчээ авч байсан юм байна. Зэллэн нисэн буй шувуудын түүчээ нь Япон Улс бөгөөд дараа дараагийн шатны шувууд буюу орнуудад технологи, хөгжлөө дамжуулж явдаг, хөгжиж буй орнууд нь энэ маягаар ашиг хүртдэг тухай хүүрнэж байжээ. Монгол улс энэхүү шувуун цувааны сүүл хавиар нисч байгаа нь тодорхой бөгөөд зиндаагаа ахиулахын тулд хүссэн хүсээгүй хөгжиж буй орнуудаас суралцах, өөрсдийгөө улам нийтэд нээх, зарим хэмжээний эрсдлийг хүлээн зоригтой шийдвэрүүдийг гаргах ёстой юм болов уу гэж бодогдох бөлгөө. Тэр дундаа технологи гэгч юм ихэд чухалд тооцогдох ажгуу.

Энэхүү онолын талаар маш их шүүмжлэл, магтаалууд байх агаад бүгдийг нь энд бичих боломжгүй хэдий ч бид энэхүү ерөнхий схемээс санаа авч арай жижиг болгон улсынхаа тэргүүлэх чиглэлийн салбаруудыг бүс, аймаг, сумын газарзүйн бүсчлэлээр хуваан иймэрхүү үе шатанд оруулж, тэр хэмжээгээр төрөөс дэмжих бодлогоо нарийн тодорхойлбол алсдаа жижиг, дунд бизнесүүд, хувь иргэдийн бизнесүүдийг хөхүүлэн дэмжих бодитой ажил болохоор харагдах юм. Буруу сэтгэж мунхаглаж байвал өршөөнө буй заа. Багаар уралддаг холын зайн дугуйн уралдаанд багийн гишүүд ээлжлэн түүчээ болж арын хүмүүсийнхээ салхийг хаан явж уралдах тактик байдаг даа. Түүнтэй адил түүчээ шувуу үргэлж мөнхөд түүчээ байж чадахгүй агаад хэзээ нэгэн цагт хэн нэгэнд зайгаа тавьж өгөх болно. Тэрхүү шилжилтийн том эргүүлгийг арын амбицтай ангаахайнууд хэрхэн өөртөө зөв ашиглаж, хамгийн гол нь шувуун цуваагаа зөв зүгт хэрхэн залж явах вэ гэдэг нь том асуудал юм уу даа.