Tokyo trip day 3 – NISVA

Views

Энэ удаагийн аялалынхаа сүүлийн өдөр Токио хотод амжуулах ёстой байсан нэг том ажил маань NISVA (Nippon Skilled Volunteers Association) буюу Япон улсын нарийн мэргэшлийн сайн дурынханы холбоотой уулзах байсан юм. Энэ холбоог Ниппон сан (Nippon Foundation) шууд санхүүжүүлдэг аж. Энэхүү холбоо нь мэргэжлээрээ ажиллаж байгаад тэтгэвэрт гарсан хүмүүсийг сайн дурын үндсэн дээр нь хөгжиж буй орнууд руу илгээж тухайн хүмүүсийн туршлага, мэдлэгийг тухайн оронд нутагшуулах, хоёр улсын иргэдийг хооронд нь улам дотно болгож хамтын ажиллааг өргөжүүлэх үндсэн зорилготой аж. Өнгөрсөн жил Хромсомын өөрчлөлттэй хүүхдүүдэд туслах сан энэхүү холбооноос Япон багш урин авч ирж хагас жил 25-р тусгай сургууль дээр ажиллуулсан билээ. Энэ хагас жилийн хугацаанд Япон багш хүүхдүүд, багш нар, эцэг эхчүүдэдэд маш үнэтэй зөвлөгөөг өгч, Монголчууд бидний хувьд даунтай хүүхдүүд, хүмүүстэй хэрхэн харьцах, хэрхэн нийгэмд хөтлөн оруулах тал дээр нэг шинэ хуудас нээсэн гэж би хувьдаа дүгнэдэг юм. Энэхүү хамтын ажиллагааны эхлэлийг тавьж өгсөн УИХ-ын гишүүн Оюун ба Хромсомын өөрчлөлттэй хүүхдүүдэд туслах сангийн гүйцэтгэх захирал Эрдэнэчулуун эгчид баярлах ч дэндүү багадаад байгаа юм.  

NISVA-гийн тэргүүн нь Марубени корпорацид ерөнхий менежерийн өндөр албан тушаал хашиж байсан эрхэм байх агаад одоогийн ажлаа машид их кайфтай хийх аж. Ер нь Япон хүмүүс тэтгэвэртээ гараад юу хийх билээ, хийх юмгүй бол яадаг билээ гэж их санаа зовдог бололтой. Угаасаа хар залуугаасаа ажлын өндөр ачаалал авч ажиллаж байгаад гэнэт хийх юмгүй болохоор бараг амиа хорломоор санагддаг бололтой. Японы амьдралын хэв маяг Монголоос тэс өмнөө юм. Хүмүүс нь хар залуугаасаа сайн ажиллаж мөнгө хураана. Ингэхдээ Японы стандартын дагуу нэг компанид Life Time Employment нөхцөлтэйгээр ажиллана. Хар залуугаараа хэд хэдэн ажил сольсон манийн CV-г хараад Япон компаниуд бараг ухаан алдаад унах юм шиг байгаа юм. Хүүхдүүдээ насанд хүрэнгүүт нь шууд бие даалган амьдруулдаг тул ач гуч маллах, эмээ, өвөөгийн үүрэг гүйцэтгэх хүнд даалгавар Японы өндөр настангуудад бараг байхгүй. Эргээд тэд өөрсдөө явж чадахгүй болж, хэвтэрт орох үедээ хүүхдүүдийнхээ тусламжийг ч нэг их харахгүй, бараг найдах ч үгүй. Тэтгэвэрийнхээ мөнгөөр асрамжийн газарт очоод насан өөд болтлоо байдаг юм байна. Асрамжийн газар нь байршил, үйлчилгээнээсээ шалтгаалан сарын 1,000-2,000 ам.долларын хөлстэй байх агаад бүр нас нь өндөр болсон хэвтрийн хөгшчүүдэд хоолой болон давсганд нь гуурс залган хоол болон ялгадасыг нь гуурсаар өгч, гуурсаар гаргах юм билээ. Өвлийн амралтаараа аялаж байгаад ийм асрамжийн газар орж үзсэн бөгөөд үүнийг нэг талаас нь харвал Японы өндөр настангууд зонхилсон нийгэмд маш том бизнес болоод байгаа бололтой. Япон залуучуудын яриагаар бол мөнгөө сайн хурааж, сайн ажиллаж, сайн тэтгэвэр тогтоолгож байгаад эрүү, өвдгөө нийлэхээрээ тэндээ очоод “хэвтэнэ” дээ гэж ярих.   

Япон хүмүүсийн нэг онцлог нь ажлаа сар, жилээр урьдчилан төлөвлөх явдал. Миний хувьд Япон хүмүүсийн хамгийн том чанар бол за гэвэл ёогүй байдал. Өөрөөр хэлбэл Япон хүнд найдах шиг, хэлсэн юманд нь итгэлтэй байх шиг сайхан зүйл энд алга. Би Монголынхоо “инерциэр” заримдаа “are you sure”, ”hontoni” гээд хэд хэд асуухаар чи яагаад дандаа ингэж байдаг юм бэ гээд гомдох маягтай болно. Тэгэхээр нь эргүүлээд “cross-cultural shock” гэхээр инээгээд л явчихна. NISVA-гийн тэргүүнтэй уулзаж байхад өнгөрсөн жил Монголд очсон тухайгаа, хүмүүстэй уулзаад юу юу ярьж байсан тухайгаа, буудалдаа очоод шөнө нь ямар хэлбэрээр Монголтой хамтран ажиллах боломжтой тухайгаа тоймлон зурж байсан схемээ гарган надад үзүүлж үг бүрчлэн тайлбарлаж байлаа. Гайхмаар ба бахархмаар. Өнгөрсөн жил Монголд ажилласан Япон багшийн хувийн тайланг ч надад үзүүлж үсэг, үг бүрээр нь орчуулж өгөв. Япон хүний даруу зангийн илрэл болгож уг багш маань бидний зарим нэг дутагдлыг хэлэлгүй явсан байв. Харамсалтай бөгөөд ичмээр зүйлс дурдсан байсан нь Монголчууд хууль, дүрэм гаргах боловч тэрийгээ мөрдөх нь өдрийн од шиг, цаг барьдаггүй, зарим үед орчуулагч нь хэлсэн санааг бүрэн илэрхийлж орчуулж багш нар, хүүхдүүдэд хүргэж чадаагүй гэж дурдсан байв. Хоёр дахь багш дээрээ энэхүү алдааг хэрхэвч давтаж болохгүй тухай маш том анхааруулга энэ болов. Энэ жил Монголд ажиллуулахаар урьж буй бөгөөд NISVA-гийн зүгээс санал болгож байгаа 38 жил хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүд, хүмүүстэй ажиллаж буй энэ сард тэтгэвэртээ гарах багштай ярилцлага хийж уг шийдвэрийг баталгаажуулах хүндтэй бөгөөд ахадсан үүргийг Монголоос надад өгсөн юм. Хөөрхий зайлуул Япон багш маань намайг нэг л том дарга гээд бодсон бололтой. Ярилцах зуураа их л сандарч, хөлс нь цутган, хэдий тийм халуун байгаагүй ч халуун байна шүү хэмээн том цагаан алчуураар хөлсөө байн байн арчин суух. Миний уг мэргэжилтэнг шилж сонгох ч юу байх вэ гол нь Монголд ажиллавал юу юу анхаарвал зохилтой талаар, өмнөх Япон багшийн туршлага дээр үндэслэсэн зарим нэг мэдвэл зохилтой зүйлсийг тайлбарлаж өгсөн болой.

Түүнчлэн Токиогийн Их Сургууль дээр Ундраа доктортой уулзсаны дараа нэг профессор нь биднийг оройн хоолоор дайлсан бөгөөд нэг зүйлийг биднээс гайхан асууж, өөрчлөх боломжтой эсэхийг лавлаж байсан юм. Тэр нь сургуулийн багш нарын зуны амралт. Япон профессорууд зун Монголд очоод Монгол эрдэмтэн, багш нартай ажил ярих гэхээр хөдөө яваад олдоггүй, зарим нь гар утас нь ч холбогдох боломжгүй байдаг тухай. Яагаад тэгдэг юм вэ гээд гайхаад байх. Зуны амралт чинь оюутан, сурагч нарын хувьд л амралт болохоос багш, профессоруудын хувьд ид судалгаа, шинжилгээний ажлаа хийж байх үе нь бус уу гээд нүдээ эргэлдүүлэн асуугаад, би наана нь амаа ангайлган хариулт өгөөд таарав.

Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэд, иргэдийг хэрхэн нийгэмтэйгээ хөл нийлүүлэн алхуулах тал дээр Наран улсаас сурах зүйлс их байна аа. Хамгийн их таалагдсан зүйл нь хүмүүсийн тэтгэвэрийн сан буюу данс. Ухаан нь Япон хүн бүрт тэтгэвэрийн нэрийн данс байж, ажилласан сар, жилийн тоогоор тэр нь өсөж байдаг. Гол зүйл нь тухайн хүн өөрийн хүсэлтээр уг мөнгөө бусдад шилжүүлэх, бэлэглэх, гэрээслэх, өвлүүлэн үлдээдэг юм байна. Өөрөөр хэлбэл ид насан дээрээ ажиллаж байгаад гэнэтийн байдлаар амь насаа алдвал уг мөнгө нь төрд харъяалагдах бус тухайн хүний аль нэг төрөл төрөгсөд, хамаатан саданд очдог. Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүдтэй бараг бүх эцэг эхчүүд нь хүүхдүүдийн нэр дээрээ тэтгэвэрийн дансаа гэрээсэлсэн байдаг юм байна. Монголд ийм схем яагаад байж болдоггүй юм бол? Улсад өчнөөн жил ажиллаж байгаад тэтгэвэрт гарахаасаа өмнө тухайн хүн ямар нэг байдлаар тэнгэрт хальвал тэрхүү мөнгө нь хаашаа ордог юм бэ? 76 гишүүн тус бүрийн нижгээд тэрбум төгрөгийнх нь төсвийг бүрдүүлж байгаа бол үнэн гомдмоор л юм. Гомдохоосоо илүү дэндүү шударга бус зүйл бус уу? NISVA-гийн тэргүүн болон менежер бүсгүй намайг Swan буюу Хун хэмээх нэртэй кофе болон нарийн боов, бялууны сүлжээ кафетериад оруулж үзүүлсэн юм. Гол зорилго нь энэхүү кафед хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд ажилладаг агаад Японы засгийн газар ийм төрлийн бизнесийг татвараас чөлөөлдөг юм байна. Нэгэнт татваргүй үйл ажиллагаа явуулж буй бизнес тул бүтээгдэхүүн, гарцын өртөг нь тэр хэмжээгээр бага байдаг тул хүмүүс нь их орж үйлчлүүлдэг гэнэм. Ижил төрлийн бусад бүтээгдэхүүнээс харьцангүй хямд үнэтэй тул. Энэ мэтээр Монголд интернэт кафе, кофе шоп энэ тэр ажиллуулбал ямар вэ гэж NISVA-гийн тэргүүн сонирхож байна билээ.

Миний баталгаажуулах ёстой гол ажил маань Монголоос төлөөлөгч нарыг Японд авч ирж, туршлага судлуулах асуудал байлаа. Хромсомын өөрчлөлттэй хүүхдүүдэд туслах сангийн гишүүд болон 25-р тусгай сургуулийн багш нарын төлөөллийг зун Японд ирүүлэн Токиод байдаг хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүд, иргэдийн тусгай сургууль, цэцэрлэг, өдөр өнжүүлэх, хөдөлмөр сургалтын төвүүдээр зочлуулан туршлага судлуулахаар тохиров. Дараагийн чухал зүйл маань Япон улсын даунын холбоотой, тэр дундаа холбооны тэргүүн профессор Тамайтай уулзах уулзалтыг баталгаажуулсан явдал байв.

Токио явахын урьд өдөр Ричард Гирийн тоглосон Хачи хэмээх нохойны кино үзсэн чинь хэд хоног бодогдоод болдоггүй. Уг киноны гол дүр болох Хачико хэмээх нохой нь бодит түүх дээр үндэслэсэн дүр бөгөөд уг нохой 1923 онд Японд төрөөд хоёр жилийн дараа буюу 1925 онд эзэн нь болох Токиогийн Их Сургуулийн профессор нас барснаас хойш бүтэн 9 жилийн турш эзнээ метроны зогсоол дээр буцаж ирэхийг нь үхэн үхэтлээ хүлээж 11 жил амьдарсан юм гэдэг. Энэхүү нохойнд зориулсан хүрэл хөшөө нь Шибуяад байдаг гэхээр нь тэрийг нь үзэх гэж зорьж зорьж Шибуяа орсон боловч түм түжигнэсэн тэр газраас нь яг хөшөөг нь олж чадаагүй. Харин уг нохойны нэрээр нэрлэсэн метроны гарц байхаас гадна уг гарцны гаднах ханан дээр тэрхүү үнэнч нохойны хэд хэдэн зураг, хананд суулгасан баримал байна билээ. Энэ зорилгоор Шибуяа орж санаагаа амрааснаар миний Токио хотод хийсэн гурван өдрийн аялал өндөрлөж, би бээр сургуулийн зүг хүлгийн жолоо залсан бөлгөө.